Đề thi môn Văn THPT Quốc gia và Đáp án chi tiết các năm từ 2016 đến 2020

Phần 

Câu 

Nội dung 

Điểm

I 

ĐỌC HIỂU 

3.0

1 

Đoạn trích được viết theo thể thơ tự do. 

0.5

2 

Trong đoạn trích, tác giả đã nhắc đến các yếu tố thuộc về tiềm lực tự nhiên của đất  nước: đất đai, khoáng sản, rừng, phù sa, sông, bể.

0.5

3 

– Câu hỏi tu từ: còn mặt đất hôm nay thì em nghĩ thế nào?/lòng đất rất giàu, mặt đất  cứ nghèo sao? 

– Hiệu quả: tạo giọng điệu suy tư; bộc lộ sự trăn trở của tác giả trước thực trạng đất  nước giàu tài nguyên nhưng vẫn còn nghèo.

1.0

4 

Thí sinh có thể trả lời: Quan điểm của tác giả còn phù hợp/không còn phù hợp/phù  hợp một phần nhưng phải lí giải hợp lí, thuyết phục.

1.0

II 

LÀM VĂN 

7.0

1 

Trình bày suy nghĩ về sứ mệnh đánh thức tiềm lực đất nước của mỗi cá nhân  trong cuộc sống hiện nay.

2.0

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức đoạn văn 

Thí sinh có thể trình bày đoạn văn theo cách diễn dịch, quy nạp, tổng – phân – hợp,  móc xích hoặc song hành.

0.25

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận 

Sứ mệnh đánh thức tiềm lực đất nước của mỗi cá nhân trong cuộc sống hiện nay.

0.25

c. Triển khai vấn đề nghị luận 

Thí sinh lựa chọn các thao tác lập luận phù hợp để triển khai vấn đề nghị luận theo  nhiều cách nhưng phải làm rõ sứ mệnh đánh thức tiềm lực đất nước của mỗi cá nhân  trong cuộc sống hiện nay. Có thể theo hướng sau: 

Xuất phát từ thực tiễn đất nước, mỗi cá nhân cần ý thức được sứ mệnh của mình, có  hành động cụ thể để đánh thức tiềm lực của bản thân; từ đó tác động tích cực đến cộng  đồng nhằm đánh thức tiềm lực của đất nước.

1.0

d. Chính tả, ngữ pháp 

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp tiếng Việt.

0.25

e. Sáng tạo 

Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; có cách diễn đạt mới mẻ.

0.25

2 

Phân tích sự đối lập giữa vẻ đẹp của hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa và cảnh bạo  lực ở gia đình hàng chài. Từ đó, liên hệ với sự đối lập giữa cảnh phố huyện lúc đêm  khuya và hình ảnh đoàn tàu để nhận xét về cách nhìn hiện thực của hai tác giả.

5.0

a. Đảm bảo cấu trúc bài nghị luận 

Mở bài nêu được vấn đề, Thân bài triển khai được vấn đề, Kết bài khái quát được vấn đề.

0.25

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận 

Sự đối lập giữa vẻ đẹp của hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa và cảnh bạo lực ở gia đình  hàng chài; liên hệ với sự đối lập giữa cảnh phố huyện lúc đêm khuya và hình ảnh đoàn  tàu; nhận xét về cách nhìn hiện thực của hai tác giả.

0.5

c. Triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm 

Thí sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần vận dụng tốt các thao tác lập luận, kết  hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng; đảm bảo các yêu cầu sau:

* Giới thiệu khái quát về tác giả Nguyễn Minh Châu và tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa 

0.5

* Phân tích sự đối lập giữa vẻ đẹp của hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa và cảnh bạo  lực ở gia đình hàng chài 

– Sự đối lập: 

+ Hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa với những con người được bao phủ trong lớp sương mờ ảo và màu hồng của ánh ban mai tạo nên vẻ đẹp hài hòa, toàn bích; điều đó khiến  nghệ sĩ Phùng xúc động, say mê, hạnh phúc. 

+ Những con người bước ra khỏi màn sương mờ ảo bỗng trở thành tội nhân và nạn  nhân của bạo lực gia đình; điều đó khiến nghệ sĩ Phùng kinh ngạc, phẫn nộ. – Ý nghĩa của sự đối lập: 

+ Thể hiện những thay đổi trong nhận thức của nhân vật Phùng về nghệ thuật và đời sống. + Thể hiện những trăn trở của Nguyễn Minh Châu về cuộc sống, con người.

2.0

* Liên hệ với sự đối lập giữa cảnh phố huyện lúc đêm khuya và hình ảnh đoàn tàu – Sự đối lập giữa ánh sáng lấp lánh và bóng tối dày đặc; giữa âm thanh vang động và  không khí tịch mịch; giữa hành khách trên tàu sang trọng, ồn ào và người dân phố huyện nghèo khổ, âm thầm. 

– Ý nghĩa của sự đối lập: thể hiện khát vọng đổi đời của con người trong hiện thực tăm  tối, tù đọng; cái nhìn vừa cảm thương vừa trân trọng của Thạch Lam đối với cuộc sống  bế tắc và mơ ước xa xôi của những kiếp người nhỏ bé.

0.5

* Nhận xét về cách nhìn hiện thực của hai tác giả 

– Tương đồng: Bằng việc tạo dựng những tương quan đối lập, cả hai tác giả đều hướng tới khám phá hiện thực ở bề sâu, phát hiện bản chất đời sống, từ đó đặt ra  những vấn đề mang ý nghĩa nhân sinh sâu sắc; thể hiện sự đồng cảm, xót thương  với những con người bé nhỏ, bất hạnh. 

– Khác biệt:  

+ Nguyễn Minh Châu: nhìn hiện thực với cảm hứng thế sự, bằng cái nhìn đa chiều để khám  phá những nghịch lí của đời sống; cách nhìn hiện thực mang phong cách tự sự – triết lí.  + Thạch Lam: nhìn hiện thực với cảm quan lãng mạn, không chỉ nhìn thấy hiện thực  tăm tối, tù đọng của đời sống mà còn đi sâu vào tâm hồn để khám phá khát vọng của con  người; cách nhìn hiện thực mang phong cách tự sự – trữ tình.

0.5

d. Chính tả, ngữ pháp 

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp tiếng Việt.

0.25

e. Sáng tạo  

Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; có cách diễn đạt mới mẻ.

0.5

TỔNG ĐIỂM 

10.0

Phần 

Câu 

Nội dung 

Điểm 

 I 

ĐỌC HIỂU 

3,0 

1 

Những từ ngữ thể hiện sự mượt mà và tinh tế của tiếng Việt: vẹn tròn, vầng trăng cao,  đêm cá lặn sao mờ, bùn, lụa, óng tre ngà, mềm mại như tơ. (Thí sinh cần chỉ ra ít nhất 02  từ ngữ trong các từ ngữ trên). 

0,25 

2 

Kể tên được hai biện pháp tu từ trong các biện pháp: so sánh, liệt kê, điệp, ẩn dụ. 

0,25 

3 

Nội dung chính của đoạn trích:  

– Khẳng định vẻ đẹp và sức sống của tiếng Việt.  

– Thể hiện niềm tự hào và tình yêu của tác giả đối với tiếng Việt. 

0,50 

4 

Bày tỏ cảm nghĩ chân thành, sâu sắc của bản thân (có thể trình bày theo hướng: tự hào,  yêu quý, có ý thức giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt,…). 

0,50 

5 

Phương thức biểu đạt chính: nghị luận/ phương thức nghị luận. 

0,25 

6 

Hình ảnh so sánh: một mảnh vườn được chăm sóc cẩn thận, đầy hoa thơm, sạch sẽ,  gọn gàng.

0,25 

7 

Số phận của những cái tuyệt đối cá nhân, không bộc lộ ra khỏi bản thân, chẳng có gì  đáng thèm muốn vì:  

– Đó là cuộc sống nghèo nàn.  

– Đó là hạnh phúc mỏng manh và sự êm ấm tạm thời.  

– Nó khiến con người không có khả năng vượt qua những dông tố của cuộc đời. 

0,50 

8 

Thể hiện suy nghĩ hợp lí, thuyết phục về cuộc sống thoát ra khỏi cái tuyệt đối cá nhân (có thể trình bày theo hướng: cuộc sống con người có ý nghĩa hơn khi xác lập được mối  liên hệ giữa cái tôi với cái ta, giữa cá nhân với cộng đồng,…). 

0,50 

 II 

LÀM VĂN 

7,0 

1 

Viết bài văn bàn luận về vấn đề: Sự hèn nhát khiến con người tự đánh mất mình, còn  dũng khí lại giúp họ được là chính mình. 

3,0 

a. Đảm bảo cấu trúc bài nghị luận: Có đủ các phần mở bài, thân bài, kết bài. Mở bài nêu  được vấn đề, thân bài triển khai được vấn đề, kết bài kết luận được vấn đề. 

0,25 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận: Sự hèn nhát khiến con người tự đánh mất  mình, còn dũng khí lại giúp họ được là chính mình.

0,50 

c. Triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm; vận dụng tốt các thao tác lập luận;  kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng; rút ra bài học nhận thức và hành động. 

* Giải thích:  

– Hèn nhát: thiếu can đảm đến mức đáng khinh; dũng khí: sức mạnh tinh thần trên mức  bình thường, dám đương đầu với những trở lực, khó khăn, nguy hiểm.  

– Nội dung ý kiến: một mặt phê phán những kẻ hèn nhát tự đánh mất chính mình; mặt  khác đề cao những người có dũng khí dám sống là chính mình.

0,25 

Phần 

Câu 

Nội dung 

Điểm 

* Bàn luận: 

Thí sinh có thể trình bày quan điểm cá nhân nhưng cần hợp lí, thuyết phục; dưới đây là  

một hướng giải quyết:  

– Sự hèn nhát khiến con người tự đánh mất mình:  

+ Sự hèn nhát làm cho con người thiếu tự tin, không dám bộc lộ chủ kiến, dễ a dua;  không đủ nghị lực để thực hiện những mong muốn chính đáng của bản thân.  + Sự hèn nhát khiến con người không thể vượt qua những cám dỗ, dục vọng tầm  thường; không dám đấu tranh với cái xấu, cái ác; không dám lên tiếng bênh vực  cái thiện, cái đẹp. 

– Dũng khí giúp con người được là chính mình:  

+ Dũng khí giúp con người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm; dám dấn thân  theo đuổi những đam mê chính đáng, phát huy cao độ năng lực bản thân.  + Dũng khí tạo nên sức mạnh kiên cường giúp con người dám đương đầu với những  thách thức; dám bênh vực lẽ phải, bảo vệ chân lí.  

– Mở rộng:  

+ Dũng khí không đồng nghĩa với sự liều lĩnh, bất chấp; sống là chính mình không đồng  nghĩa với chủ nghĩa cá nhân cực đoan; do đó, con người cần tôn trọng cá tính, sự khác  biệt và cũng cần biết hợp tác vì chính nghĩa.  

+ Việc dám sống là chính mình của mỗi người sẽ góp phần làm nên bản lĩnh sống của  dân tộc. 

1,25  

0,50  

0,50  

0,25  

* Bài học nhận thức và hành động:  

Cần nhận thức đúng đắn sự tiêu cực của lối sống hèn nhát và sự tích cực của lối sống có  dũng khí; từ đó, bày tỏ quan niệm sống của chính mình và rút ra bài học hành động phù  hợp cho bản thân. 

0,25 

d. Sáng tạo: Có cách diễn đạt mới mẻ, thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận. 

0,25 

e. Chính tả, dùng từ, đặt câu: Đảm bảo quy tắc chính tả, dùng từ, đặt câu. 

0,25 

2 

Phân tích tình huống truyện và bình luận ý kiến: Trong tác phẩm “Vợ nhặt”, nhà văn Kim  Lân đã xây dựng được một tình huống bất thường để nói lên khát vọng bình thường mà  chính đáng của con người. 

4,0 

a. Đảm bảo cấu trúc bài nghị luận: Có đủ các phần mở bài, thân bài, kết bài. Mở bài nêu  được vấn đề, thân bài triển khai được vấn đề gồm nhiều ý/ đoạn văn, kết bài kết luận được  vấn đề. 

0,25 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận: Tình huống bất thường nói lên khát vọng bình thường  mà chính đáng của con người trong tác phẩm Vợ nhặt của Kim Lân.

0,50 

c. Triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm; vận dụng tốt các thao tác lập luận;  kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng. 

* Giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm:  

– Kim Lân là nhà văn có sở trường về truyện ngắn, chuyên viết về cuộc sống và con  người nông thôn.  

– Vợ nhặt là truyện ngắn xuất sắc, tác giả đã sáng tạo được tình huống “nhặt vợ” độc đáo. 

0,25 

* Nêu nội dung ý kiến: khẳng định thành công của tác giả trong việc xây dựng tình huống độc đáo  (tính chất bất thường), giàu ý nghĩa nhân bản (thể hiện khát vọng bình thường của con người).

 0,25 

Phần 

Câu 

Nội dung 

Điểm 

* Phân tích tình huống: 

– Nêu tình huống: Tràng – một nông dân ngụ cư nghèo khổ, ngờ nghệch, xấu xí, đang ế 

vợ bỗng nhiên “nhặt” được vợ giữa nạn đói khủng khiếp.  

– Tính chất bất thường: giữa nạn đói kinh hoàng, khi người ta chỉ nghĩ đến chuyện  sống – chết thì Tràng lại lấy vợ; một người tưởng như không thể lấy được vợ lại  “nhặt” được vợ một cách dễ dàng; Tràng “nhờ” nạn đói mới có được vợ còn người đàn  bà vì đói khát mà theo không một người đàn ông xa lạ; việc Tràng có vợ khiến cho mọi  người ngạc nhiên, không biết nên buồn hay vui, nên mừng hay lo;…  

– Khát vọng bình thường mà chính đáng của con người: khát vọng được sống (người đàn  

bà đói khát theo không về làm vợ Tràng); khát vọng yêu thương, khát vọng về mái ấm  gia đình (suy nghĩ và hành động của các nhân vật đều hướng tới vun đắp hạnh phúc gia  đình); khát vọng về tương lai tươi sáng (bà cụ Tứ động viên con, người vợ nhặt nhắc đến  chuyện phá kho thóc, Tràng nghĩ đến lá cờ đỏ sao vàng,…);… 

1,25  

0,25  

0,50  

0,50  

* Bình luận:  

– Thí sinh cần đánh giá mức độ hợp lí của ý kiến, có thể theo hướng: ý kiến xác đáng vì  đã chỉ ra nét độc đáo và làm nổi bật ý nghĩa quan trọng của tình huống truyện trong việc  thể hiện tư tưởng nhân đạo của tác giả.  

– Có thể xem ý kiến là một định hướng cho người đọc khi tiếp nhận tác phẩm Vợ nhặt, đồng thời là một gợi mở cho độc giả về cách thức tiếp cận truyện ngắn theo  đặc trưng thể loại. 

0,75 

d. Sáng tạo: Có cách diễn đạt mới mẻ, thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận. 

0,50 

e. Chính tả, dùng từ, đặt câu: Đảm bảo quy tắc chính tả, dùng từ, đặt câu. 

0,25 

ĐIỂM TOÀN BÀI THI : I + II = 10,00 điểm

Lưu ý chung  

1. Do đặc trưng của môn Ngữ văn, bài làm của thí sinh cần được đánh giá tổng quát, tránh đếm ý cho điểm..  2. Chỉ cho điểm tối đa theo thang điểm với những bài viết đáp ứng đầy đủ những yêu cầu đã nêu ở mỗi câu,  đồng thời phải chặt chẽ, diễn đạt lưu loát, có cảm xúc.  

3. Khuyến khích những bài viết có sáng tạo. Bài viết có thể không giống đáp án, có những ý ngoài đáp án,  nhưng phải có căn cứ xác đáng và lí lẽ thuyết phục.  

4. Không cho điểm cao đối với những bài chỉ nêu chung chung, sáo rỗng hoặc phần thân bài ở hai câu làm  văn chỉ viết một đoạn văn.  

5. Cần trừ điểm đối với những lỗi về hành văn, ngữ pháp và chính tả.