CHỦ ĐỀ 1: TIẾN HÓA HỌC
I.Bằng chứng tiến hóa:
– Bằng chứng tế bào học:
+ Mọi sinh vật có đơn vị cấu tạo là tế bào với các thành phần: Màng, tế bào chất, nhân
+ CSVC của hiện tượng di truyền là NST
+ Cơ chế di truyền là nguyên phấn, giảm phân, thụ tinh
+ Các bào quan trong tế bào
-Bằng chứng di truyền học phân tử
+ Các sinh vật đều dùng chung bảng mã di truyền
+ Vật chất di truyền là ADN, ARN, Protein
II.Phân biệt học thuyết Dacuyn và học thuyết tiến hóa tổng hợp hiện đại
Học thuyết Dacuyn Học thuyết hiện đại.
Nguyên nhân tiến hóa: do biến dị , di truyền và
chọn lọc tự nhiên Nguyên nhân tiến hóa : Do đột biến, giao phối không ngẫu nhiên, chọn lọc tự nhiên, yếu tố ngẫu nhiên và di nhập gen
Loài hình thành là kết quả của chọn lọc tự nhiên Loài hình thành là kết quả của tiến hóa nhỏ với sự tham gia của đột biến giao phối chọn lọc tự nhiên và cách li sinh sản
Loài tiến hóa theo các hướng ngày càng thích
nghi, ngày càng đa dạng và ngày càng phức tạp Loài tiến hóa theo hướng tiến bộ sinh học ( 3 hướng như Dacuyn), thaoi1 bộ sinh học và kiến định sinh học
Chưa giải thích được nguyên nhân phát sinh và
cơ chế di truyền biến dị Giải thích được nguyên nhân phát sinh biến dị do đột biến và giao phối tạo biến dị tổ hợp và di truyền biến dị qua các cấp di truyền phân tử và di truyền tế bào
Bản chất của chọn lọc tự nhiên là phân hóa khả
năng sống sót của dạng thích nghi nhất và đối
tuộng của chọn lọc tự nhiên là cá thể sinh vật Bản chất của chọn lọc tự nhiên là phân hóa khả năng sống sót và sinh sản của dạng có kiểu gen thích nghi nhất và đối tuộng của chọn lọc tự nhiên là cá thể và quần thể sinh vật
III. Các nhân tố tiến hóa
1.Đột biến:
-Vai trò: Sáng tạo a len mới , cung cấp nguồn biến dị sơ cấp cho tiến hóa.
-Đặc điểm:
+Xuất hiện ngẫu nhiên, làm biến đổi TSAL và TPKG không định hướng.
+Có thể có lợi có hại hoặc trung tính phụ thuộc vào tổ hợp gen và môi trường.
+Thuyết hiện đại: tiến hóa dựa trên đào thải đột biến có hại tích lũy đột biến có lợi.
+Thuyết KiMuRa: tiến hóa dựa vào sự tích lũy và củng cố các đột biến trung tính.
2.CLTN:
-Thực chất: Phân hóa khả năng sống sót và sinh sản.
-Vai trò:
+Sàng lọc kiểu gen kém thích nghi.
+Quyết định chiều hướng và nhịp điệu tiến hóa.
-Đặc điểm:
+CLTN chống lại gen trộiàTốc độ tiến hóa nhanh
+CLTN chống lại gen lặnàTốc độ tiến hóa chậm và không bao giờ loại bỏ hết gen lặn ra khỏi quần thể.
+Làm biến đổi tần số alen và thành phần kiểu gen có định hướngè Nhân tố tiến hóa có hướng.
+Với vi sinh vật chọn lọc chống lại gen lặn hay gen trội đều thực hiện ngay sau quá trình đột biến vì kiểu hình chỉ do 1 alen quy định bởi vật chất di truyền là 1 ADN dạng vòng.
-Các kiểu CLTN
+Chọn lọc vận động: Khi ĐKTN thay đổi theo 1 hướng xác định
Chọn lọc theo hướng loại bỏ dạng ban đầu
Hình thành đặc điểm thích nghi mới
+Chọn lọc kiên định: Khi môi trường ít thay đổi
Chọn lọc theo hướng loại bỏ dạng chệch xa mức trung bình ban đầu
Chọn lọc kiên định hình thành những dạng hóa thạch sống
+Chọn lọc phân hóa : Khi điều kiện sống không đồng nhất
Chọn lọc theo nhiều hướngàkết quả là phần hóa quần thể ban đầu thành nhiều KH
Chọn lọc theo hướng loại bỏ dạng trung bình àPhân hóa kiểu gen dòng thuần
3.Yếu tố ngẫu nhiên:
-Vai trò: Gây ra biến động di truyền( Biến động di truyền: Sự thay đổi TSAL và TPKG do yếu tố ngẫu nhiên)
-Đặc điểm:
+ Làm biến đổi TSAL và TPKG không định hướng
+Có thể loại bỏ cả alen có lợi.
+Tốc độ biến đổi TSAL và TPKG phụ thuộc kích thước quần thể(Nhanh nếu KT nhỏ và chậm nếu kích thước lớn).
+Thường làm nghèo vốn gen của quần thể và giảm đa dạng di truyền.
4.Di nhập gen:
-KN: Là sự trao đổi cá thể hoặc giao tử giữa các quần thể không cách li hoàn toàn.
-Vai trò: Biến đổi TSAL và TPKG không định hướng.
-Đặc điểm:
+Nhập cư có thể làm xuất hiện alen mới
+Di cư có thể làm nghèo vốn gen của quần thể.
Lưu ý : Lượng biến thiên tần số alen khi có di nhập gen = M ( P – p) trong đó M là tỉ lệ cá thể nhập cư so với tổng cá thể của quần thể nhận, P là tần số tương đối của A ở quần thể cho và p là tần số tương đối của A ở quần thể nhận. Nếu trị số biến thiên < 0à tần số A giảm và ngược lại.
Ví dụ Quần thể I có 100 cá thể và A là 0,8 , quần thể II có A = 0,3. Có 20 cá thể từ quần thể II sang quần thể I. Tìm Tần số alen của quần thể I sau khi có di nhập gen
+ Tỉ lệ cá thể nhận cư M = 20 / 100 = 0,2
+Lượng biến thiên tần số alen A của quần thể nhận = 0,2 (0,3 – 0,8) = 0,2 x 0,5 = – 0,1
à Tại quần thể I A giảm 0,1 = 0,7 và a = 0,3
5.Giao phối không ngẫu nhiên:
-Gồm: Tự thụ phấn, giao phối cận huyết và giao phối có chọn lọc
-Vai trò: cung cấp nguyên liệu thứ cấp cho tiến hóa.
-Đặc điểm:Chỉ làm thay đổi thành phần kiểu gen mà không làm thay đổi tần số alen
Tóm lại:
Nhân tố tiến hóa là nhân tố làm thay đổi cấu trúc di truyền của quần thể
+Nhân tố làm biến đổi cấu trúc di truyền của quần thể có định hướng : CLTN
+ Nhân tố làm biến đổi cấu trúc di truyền của quần thể không định hướng: Di nhập gen, đột biến và yếu tố ngẫu nhiên.
+Nhân tố chỉ làm biến đổi thành phần kiểu gen: Giao phối không ngẫu nhiên.
+Giao phối ngẫu nhiên ( Giao phối tự do không phải là nhân tố tiến hóa vì làm tần số alen và tpkg ổn định không đổi.
IV.Loài và quá trình hình thành loài
– Các tiêu chuẩn phân biệt loài chủ yếu : Hình thái, địa lí sinh thái, di truyền phân tử, sinh hli1 hóa sinh, cách li sinh sản
Tiêu chuẩn chủ yếu phân biệt các loài : Với sinh vật nhân sơ ( vi khuẩn) là Sinh lí hóa sinh; Với sinh vật bậc cao là tiêu chuẩn di truyền.
– Các giai đoạn hình thành loài: Tạo các quần thể với vốn gen mớià Củng cố sự sai khác vốn gen giữa các quần thểà Cách li sinh sản hình thành loài mới.
– Nhân tố củng cố sai khác vốn gen ở mỗi don đường hình thành loài: Cách li địa lí là các yếu tố địa lì cản trở giao phối; Cách li sinh thái là sự sai khác chu kì sinh sản; cách li tập tính là sự giao phối có chọn lọc
– Con đường hình thành loài khác biệt là lai xa và đa bội hóa
– Con đường hình thành loài nhanh nhất là lai xa và đa bội hóa, chậm nhất là cách li địa lí
V. Sự phát triển sự sống.
Căn cứ vào sự biến động của địa chất khí hậu để phân chia lịch sử phát triển của sinh giới thành 5 đại.
-Đại thái cổ và đại nguyên sinh:
+Sự sống tập trung chủ yếu ở nước.
+Các dạng sống đơn giản chủ yếu là đơn bào
-Đại cổ sinh:
+Địa chất khí hậu biến động liên tụcà Sinh giới biến đổi và tiến hóa mạnh mẽ
+Gồm các kỉ: CambriàOccdovicàXiluaàĐêvônàThan đáàPecmi.
+Sự kiện quan trọng nhất: Sự di cư của sinh vật từ nước lên cạn.
-Đại trung sinh:
+Là đại hưng thịnh của bò sát khổng lồ và cây hạt trần( Các kỉ Tam điệp và Jura).
+Xuất hiện thú ở kỉ Tam Điệp từ bò sát răng thú và xuất hiện chim ở kỉ Jura từ bò sát bay.
+Gồm các kỉ: Tam Điệpà Juraà Phấn trắng.
-Đại Tân Sinh:
+Gồm kỉ thứ 3 và kỉ thứ 4
+Là đại của chim, thú, côn trùng và thực vật có hoa
+Sự kiện quan trọng nhất là sự xuất hiện của loài người .
+Bộ linh trưởng xuất hiện ở kỉ đệ Tam và loài người xuất hiện cuối kỉ đệ Tứ.
CHUYÊN ĐỀ 2: SINH THÁI HỌC
I.Phân biệt quần thể với quần xã về các tiêu chí: Nhận dạng, đơn vị cấu tạo, các đặc trưng cơ bản, các dạng quan hệ
II.Phân biệt các dạng quan hệ trong quần xã
– Nắm được những điểm giống và khác của một số dạng quan hệ
+ Cộng sinh với hợp tác
+ Kí sinh – vật chủ với sinh vật này ăn sinh vật khác
– Xác định các dạng quan hệ trong các ví dụ
1/ Ong mật và hoa 2/ Cua với hải quỳ 3/ Các loài trong địa y
4/ Cá ép với cá lớn 3/ Tảo giáp với cá tôm 6/Tỏi với vi khuẩn, vi rút
7/cây kiến với kiến 8/tầm gửi với thân gỗ 9/ mối và VSVtrong ruột mối
III. Hệ sinh thái
1.Khái niệm:
-HST là tập hợp bao gồm các quần xã sinh vật và sinh cảnh nơi quần xã sống
Ví dụ: HST rừng nhiệt đới có quần xã sông, quần xã hồ, quần xã rừng.
2.Đặc điểm Hệ sinh thái:
-Các dạng quan hệ : Trong hệ sinh thái tồn tại các dạng quan hệ giữa sinh vật với sinh vật và sinh
vật với môi trường.
-Dấu hiệu nhận biết hệ sinh thái: Sự gắn kết của sinh vật với các nhân tố của môi trường tạo chu trình sinh học hoàn chỉnh.
-Một hệ sinh thái điển hình : thường mở đầu bằng quá trình đồng hóa do SV Sản Xuất ( thực vật) và kết thúc bằng quá trình dị hóa do SV Phân Gỉai thực hiện.
-Hệ sinh thái là hệ mở và có 3 dòng vật chất và năng lượng:
+Dòng vào: Mở đầu bằng sinh vật sản xuất
+Dòng nội lưu: Trao đổi dinh dưỡng giữa các loài trong quần xã
+Dòng ra: Thực hiện bằng hoạt động của sinh vật như hô hấp, bài tiết, rụng lá…
àDòng năng lượng trong Hệ sinh thái không phải tuần hoàn và giúp duy trì sự tồn tại của các thành phần sinh vật trong hệ sinh thái
-Trong hệ sinh thái có 2 loại năng xuất:
+Năng xuất sơ cấp( Nhờ SV Sản Xuất là thực vật )
+Năng xuất thứ cấp( Nhờ SVTiêu Thụ là động vật)
-Sự tiến hóa của hệ sinh thái qua 3 giai đoạn: HST trẻàHST giààHST đỉnh cao(Khi có cân bằng
sinh thái về mối quan hệ của tất cả các dạng quan hệ)
+HST trẻ: Ít đa dạng, Cấu trúc đơn giản, thời gian sống ngắn. ít phân tầng
+HST già : Đa dạng , Cấu trúc phức tạp, Thời gian sống dài, phân tầng
+HST đỉnh cao: có cân bằng sinh thái về mối quan hệ của tất cả các dạng quan hệ.
-Quy luật trao đổi vật chất và năng lượng trong hệ sinh thái:
+Quy luật 1: Năng lượng không tự nhiên sinh ra cũng không tự nhiên mất đi mà chỉ chuyển hóa từ dạng này sang dạng khác.
+Quy Luật 2: Khi chuyển từ dạng này sang dạng khác thì Năng lượng không được bảo toàn 100% mà bị mất mát qua nhiều hoạt động của mỗi bậc dinh dưỡng
3.Cấu trúc hệ sinh thái:
-Gồm 3 thành phần: SVSX, SVTT, SVPG
-Gồm 2 loại chuỗi thức ăn:
+Chuỗi mở đầu bằng SVSX.
+Chuỗi mở đầu bằng SVPG.
4. Bậc dinh dưỡng: Những loài có cùng mức dinh dưỡng tạo bậc dinh dưỡng
SVSX: Bậc dinh dưỡng 1
SVTT: Bậc dinh dưỡng 2àbậc n
Ví dụ: CỏàThỏàHổàVSV
Cỏ là bậc dinh dưỡng 1
Thỏ là SVTT bậc 1 và là bậc dinh dưỡng bậc 2]
5. Chuỗi thức ăn và lưới thức ăn
– Viết được các chuỗi thức ăn từ lưới thức ăn đã có
– Xác định dược bậc dinh dưỡng của một số loài
CHUYÊN ĐỀ 3: SINH HỌC CƠ THỂ ( SINH HỌC 11)
A.CHUYỂN HÓA VẬT CHẤT VÀ NĂNG LƯỢNG Ở THỰC VẬT
1.Dinh dưỡng nước và muối khoáng.
– Sự hấp thụ nước và muối khoáng.
+ Hai giai đoạn:
Từ mao quản của đất vào tế bào lông hút theo cơ chế thầm thấu ( nước); cơ chế thụ động hoặc chủ động ( ion khoáng)
Từ lông hút vào mạch gỗ của rễ theo con đường gian bào và tế bào chất, khi gặp đai Capari con đường gian bào nhập vào con đường tế bào chất.
+ Vận chuyển nước và ion khoáng từ rễà thânà lá: thực hiện nhờ sự vận chuyển của dòng mạch gỗ.
– Dinh dưỡng Nito ở thực vật.
+ Các con đường chuyển hóa Nito
+ Hiện tượng phản Nitrat.
2.Quang hợp.
2.1.Phân biệt pha sáng và pha tối trong quang hợp.
| Pha sáng | pha tối |
| – Diễn ra ở hệ thống Granna của lục lạp | – Diễn ra ở chất nền của lục lạp |
| – Hấp thụ trực tiếp năng lượng ánh sáng nhờ diệp lục | – Sử dụng gián tiếp năng lượng ánh sáng qua sản phẩm của pha sáng là ATP và NADPH |
| – Sử dụng nguyên liệu của môi trường là nước | – Sử dụng nguyên liệu của môi trường là Cacbonic |
| – Phương trình pha sáng: 12 H2O + 12 NADP + 18 ADP + 18 Pi à 12 NADPH + 18 ATP + 6 O2 | – Phương trình pha tối: 6 CO2 + 12 NADPH + 18 ATP à C6H12O6 + 6 H2O + 12 NADP+ + 18 ADP + 18 Pi |
| – Sản phẩm: ATP, NADPH, O2 | – Sản phẩm là chất hữu cơ, nước |
2.2. Phân biệt các nhóm thực vật C3, C4, CAM.
| Nhóm thực vật C3 | Nhóm thực vật C4 | Nhóm thực vật CAM |
| – Có một loại lục lạp ở tế bào mô giậu | – Có lục lạp ở tế bào mô giậu và tế bào bao bó mạch | -Có lục lạp ở tế bào mô giậu |
| – Cường độ quang hợp là 10- 30 mg/dm2/giờ | – Cường độ quang hợp là 30-60 mg/dm2/giờ | -Cường độ quang hợp là 10-15 mg/dm2/giờ |
| – Điểm bù CO2 là 30-70 ppm | – Điểm bù CO2 là 0-10 ppm | – Điểm bù CO2 Thấp như thực vật C4 |
| – Điểm bù ánh sáng thấp khoảng 1/3 ánh sáng mặt trời toàn phần | – Điểm bù ánh sáng cao, khó xác định | – Điểm bù ánh sáng cao, khó xác định |
| – Nhiệt độ thích hợp là 20-300 | – Nhiệt độ thích hợp là 25-350C | – Nhiệt độ thích hợp là cao: 30-400C |
| – Nhu cầu nước cao | – Nhu cầu nước thấp, bằng ½ thực vật C3 | – Nhu cầu nước thấp |
| – Có hiện tượng hô hấp sáng | – Không có | – Không có |
| – Năng xuất quang hợp trung bình | – Năng xuất quang hợp cao gấp đôi thực vật C3 | -Năng xuất quang hợp thấp. |
| – Chất nhận CO2 đầu tiên của pha tối là Ribulozo 1,5 Diphotphat | – Chất nhận CO2 đầu tiên của pha tối là PEP | – Chất nhận CO2 đầu tiên của pha tối là PEP |
| – Sản phẩm cố định đầu tiên của pha tối là APG | – Sản phẩm cố định đầu tiên của pha tối là AOA | – Sản phẩm cố định đầu tiên của pha tối là AOA |
| – Pha tối chỉ có chu trình Canvil | – Pha tối chỉ có chu trình C4 và chu trình Canvil | – Pha tối chỉ có chu trình C4 và chu trình Canvil |
| – Pha tối diễn ra ban ngày | – Pha tối diễn ra ban ngày | – Pha tối diễn ra ban đêm (C4) và ban ngày (Canvil) |
3.Hô hấp ở thực vật.
3.1. Phân biết hô hấp kị khí với hô hấp hiếu khí
| Hô hấp kị khí | Hô hấp hiếu khí |
| – Xảy ra ở những bộ phận của thực vật khi bị thiếu khí ( rễ bị ngập úng lâu ngày) | – Xảy ra ở mọi bộ phận khi nhận đủ oxi |
| – Diễn ra hoàn toàn ở tế bào chất của tế bào | – Diễn ra ở tế bào chất và ti thể |
| – Gồm hai giai đoạn là đường phân và lên men | – Gồm 3 giai đoạn là đường phân, chu trình krep, chuỗi truyền electron hô hấp |
| – Chất nhận điện tử cuối cùng là gốc hữu cơ | – Chất nhận điện tử cuối cùng là oxi |
| – Sản phẩm tạo ra là rượu hoặc axit hữu cơ, CO2 | – Sản phẩm tạo ra là CO2 và H2O |
| – Năng luợng giải phóng rất ít ( 2-4 ATP) | – Năng lượng giải phóng nhiều ( 38 ATP) |
3.2.Phân biệt hô hấp hiếu khí với quang hợp.
| Hô hấp hiếu khí | Quang hợp |
| – Diễn ra ở tế bào chất và ti thể | – Diễn ra ở lục lạp |
| – Bản chất là quá trình phân giải các chất hữu cơ tạo năng lượng ATP | – Bản chất là quá trình tổng hợp chất hữu cơ |
| – Chuyển năng lượng hóa năng trong chất hữu cơ thành năng lượng sử dụng ATP | – Chuyển hóa năng lượng quang năng thành năng lượng hóa năng trong chất hữu cơ |
| – Sử dụng nguyên liệu của môi trường là O2 | – Sử dụng nguyên liệu của môi trường là CO2 là H2O |
| – Phương trình: C6H12O6 + 6O2 à 6CO2 + 6H2O + ATP | – Phương trình : 6CO2 + 6H2O à(CH2O)6 + 6O2 |
B.CHUYỂN HÓA VẬT CHẤT VÀ NĂNG LƯỢNG Ở ĐỘNG VẬT.
1.Tiêu hóa ở động vật.
1.1. Các hoạt động biến đổi thức ăn ở mỗi bộ phận của ống tiêu hóa.
+ Tiêu hóa ở khoang miệng: Chủ yếu biến đổi thức ăn về mặt cơ học qua hoạt động nahi nghiền của răng và đảo trộn thức ăn của lưỡi. Chỉ một phần tinh bột chín được tiêu hóa nhờ enzim Amilaza của tuyến nước bọt.
+ Sự tiêu hóa ở dạ dày: Chủ yếu biến đổi protein thành các polipeptit chuỗi ngắn dưới tác dụng của enzime Pepsin với sự có mặt của HCl.
+ Sự tiêu hóa ở ruột non: Ruột non chức đầy đủ các enzime tiêu hóa Gluxit, Lipit, Protein và tác dụng của các enzime do tuyến tụy và ruột tiết ra. Nhờ những enzime này thức ăn được phân hủy hoàn toàn trở thành các chất đơn giản qua tế bào lông ruột hấp thụ
vào máu đi nuôi cơ thể.
+ Tiêu hóa ở ruột già: Ở ruột già chủ yếu là hoạt động tái hấp thu nước cho cơ thể còn lại là các hoạt động giúp thải chất thải ra ngoài môi trường sau tiêu hóa.
1.2.Cơ chế hấp thụ chất dinh dinh dưỡng và vận chuyển các chất dinh dưỡng đã hấp thụ:
+ Cơ chế hấp thụ: các chất dinh dưỡng sau tiêu hóa tan được trong dầu sẽ hấp thụ theo cơ chế khuyếch tán không tiêu hao năng lượng.. Các chất còn lại được lông ruột hấp thụ theo con đường hấp thụ chủ động tiêu hao năng lượng.
+ Vận chuyển qua con đường huyết từ lông ruộtàMao quản máuàTi4nhma5ch ruột—NganàTĩnh mạch chủàtim (Các chất tan trong nước)
Vận chuyển qua con đường bạch huyết: Các chất tan trong dầu từ lông ruột àMạch bạch huyết ngựcàTĩnh mạch đòn tráiàtĩnh mạch chủà tim.
1.3. Phân biệt tiêu hóa của 3 nhóm động vật: đơn bào, Đa bào bậc thấp, Đa bào bậc cao
| Tiêu hóa Động vật đơn bào | Tiêu hóa ở động vật đa bào bậc thấp | Tiêu hóa ở động vật đa bào bậc cao |
| – Đại diện: Trùng giày | – Đại diện : thủy tức | – Đại diện: người |
| – Chưa có cơ quan tiêu hóa | – Cơ quan tiêu hóa là túi tiêu hóa | – Cơ quan tiêu hóa là ống tiêu hóa |
| – Tiêu hóa theo hình thức nội bào | – Tiêu hóa theo hình thức ngoại bào sau đó là nội bào | – Tiêu hóa ngoại bào hoàn toàn |
| – Tiêu hóa nhờ enzime của bào quan Lizoxom | – Tiêu hóa nhờ enzime của tế bào thành tuyến sau đó nhờ enzime của Lizoxom | – Tiêu hóa nhờ enzim của các tuyến tiêu hóa và hoạt động cơ học của ống tiêu hóa |
| – Hoạt động biến đổi thức ăn hoàn toàn theo hình thức hóa học | – Hoạt động biến đổi thức ăn hoàn toàn theo hình thức hóa học | – Hoạt động biến đổi thức ăn theo hình thức cơ học, hóa học và sinh học |
| – Cơ quan tiêu hóa chưa có sự phân hóa | – Cơ quan tiêu hóa phân hóa thành ống tiêu hóa và tuyến tiêu hóa. |
1.4.Phân biệt sự sai khác cơ bản giữa tiêu hóa ở động vật ăn thực vật với tiêu hóa ở động vật ăn thực vật:
| Động vật ăn thực vật | Động vật ăn thịt |
| – Bộ răng có răng cửa và răng hàm phát triển thích nghi với việc gặm cỏ và nhai nghiền cỏ | – Bộ răng có răng cửa và răng nanh phát triển thích nghi với việc tấn công con mồi, cắn giữa và xé mồi |
| – Dạ dày lớn, có một ngăn hoặc có nhiều ngăn để thích nghi với việc ăn khối lượng thức ăn lớn do nghèo dinh dưỡng | – Dạ dày đơn, kích thước nhỏ hơn vì ăn thịt giài dinh dưỡng nên không cần ăn khối lượng thức ăn lớn vẫn đủ cung cấp năng lượng cho cơ thể hoạt động |
| – Ruột non dài vì thức ăn thực vật khó tiêu hóa, đòi hỏi thời gian tiêu hóa lâu nên ruột dài giúp hấp thụ hết dinh dưỡng có trong thức ăn | – Ruột non ngắn vì thức ăn là thịt dễ tiêu hóa hơn |
| – Mạnh tràng rất phát triển để giúp tiêu hóa Xenlulozo có trong thức ăn thực vật | – Mạnh tràng tiêu giảm kém phát triển vì không còn phải thực hiện chức năng tiêu hóa xenlulozo |
| – Những biến đổi sinh học chủ yếu xảy ra ở dạ dày và ruột | – Những biến đổi sinh học chủ yếu xảy ra ở ruột già |
| – Hiệu quả tiêu hóa và hấp thụ thức ăn thấp | – Hiệu quả tiêu hóa và hấp thụ thức ăn cao hơn |
2.Hô hấp ở động vật.
2.1.Các hình thức hô hấp
+ Qua bề mặt cơ thể : Động vật đơn bào, ruột khoang, giun đất
+ Qua mang: cá, tôm, cua
+ Qua hệ thống ống khí: Côn trùng
+ Quan phổi: Bò sát, chim, thú
2.2.Phân biệt hô hấp của động vật ở nước với hô hấp của động vật trên cạn.
| Hô hấp của động vật ở nước | Hô hấp của động vật ở cạn |
| – Đại diện: Cá, tôm, cua | – Đại diên: bò sát, chim, thú |
| – Bề mặt trao đổi khí là mang | – Bề mặt trao đổi khí là phổi |
| – Mang tăng diện tích trao đổi khí bằng tăng số lượng phiến mang | – Phổi tăng diện tích trao đổi khí bằng tăng số vách ngăn hoặc phế nang. |
| – Hiệu quả trao đổi khí phụ thuộc vào chiều của dòng máu và dòng nước tới mang | – Hiệu quả trao đỗi khí phụ thuộc áp lực giữa máu tới phổi và không khí vào phổi |
| -Hoạt động hô hấp biểu hiện qua cử động của đóng mở nhịp nhàng giữa miệng và nắp mang | – Hoạt động hô hấp biểu hiện qua cử động của lồng ngực nâng lên, hạ xuống. |
3.Tuần hoàn máu.
3.1 Phân biệt các loại hệ mạch.
| Động mạch | Tĩnh mạch | Mao mạch |
| – Có 3 lớp cơ, mô liên kết và cơ trơn dày | -Có 3 lớp cơ, mô liên kết và cơ trơn mỏng | – Chỉ có một lớp biểu bì mỏng |
| – Lòng mạch hẹp hơn tĩnh mạch | – Lòng mạch rộng hơn động mạch | – Lòng mạch rất hẹp |
| – Ít phân nhánh | – Ít phân nhánh | – Phân nhánh nhiều |
| – Không có van một chiều | – Có van một chiều ở những nơi máu chảy ngược chiều trọng lực | – Không có van một chiều |
| – Chức năng : dẫn máu từ tim đến các cơ quan với vận tốc và áp lực lớn | – dẫn máu từ cơ quan về tim với vận tốc và áp lực nhỏ | – Len lỏi tới từng tế bào, vận tốc máu chậm áp lực nhỏ thích hợp cho tế bào trao đổi chất với máu. |
3.2.Phân biệt hệ tuần hoàn hở với hệ tuần hoàn kín.
| Hệ tuần hoàn hở | Hệ tuần hoàn kín |
| – Đại diện: Con trùng ( Châu chấu) | – Đại diện: cá, lưỡng cư, bò sát, chim |
| – Có đoạn máu không lưu thông trong mạch ( Khoang cơ thể) | – Máu lưu thông hoàn toàn trong mạch |
| – hệ mạch chưa có mao mạch | – hệ mạch đã có mao mạch |
| – Tim cấu tạo đơn giản, thành tim mỏng, sức co bóp yếu | – Tim cấu tạo gồm nhiều ngăn, thành tim dày nên sức co bóp tăng hơn |
| – Máu chứa sắc tổ Hecxa xianin mang nhân Cu+2 nên máu có màu xanh | – máu chứa sắc tố hemoglobin mang nhân Fe+ nên có màu đỏ |
| – Trong quá trình tuần hoàn máu không thay đổi màu | – Trong quá trình tuần hoàn máu có thể đỏ tươi hoặc thẫm tùy thuộc đang chứa oxi hay CO2 |
| – Máu chỉ vận chuyển dinh dưỡng | – Máu vận chuyển cả dinh dưỡng và khí |
| – Tế bào của các cơ quan tắm trong hỗn hợp máu và dịch mô | – Tế bào chỉ tắm trong dịch mô |
| – Tế bào trao đổi chất trực tiếp với máu | – Tế bào trao đổi chất gián tiếp với máu qua thành mao mạch |
| – Máu chảy trong mạch với áp lực thấp, vận tộc chậm không đi được xa | – Máu chảy trong mạch với áp lực trung bình hoặc cao, vận tốc nhanh hơn và đi xa hơn |
CHUYÊN ĐỀ 4: CƠ CHẾ DI TRUYỀN VÀ BIẾN DỊ
1.Mã di truyền
-Khái niệm: Là tổ hợp 3 nu kế tiếp trên m ARN được đọc theo chiều 5’- 3’ mã hóa cho 1 a.a
+Số mã di truyền = n3 ( n là số loại đơn phân)
* có 43 = 64 mã di truyền
* Có 61 bộ ba mã hóa ( Vì 3 bộ ba không mã hóa cho a.a là những bộ 3 kết thúc: UAA,UAG,UGA).
+ Mã mở đầu ở hầu hết sinh vật là 5’AUG 3’ mã hóa cho Metionin
-Đặc điểm:
+Là mã bộ ba: 3 nu kế tiếp không gối lên nhau mã hóa 1a.a
+Tính đặc hiệu: 1 bộ ba chỉ mã hóa 1 a.a
+Tính thoái hóa: Nhiểu bộ ba có thể cùng mã hóa 1 loại a.a
+Tính phổ biến: Áp dụng chung cho hầu hết các sinh vật.
2.Nhân đôi ADN
2.1.Đặc điểm:
-Nơi xảy ra: Nhân, vùng nhân
-Thời điểm xảy ra: pha S kì trung gian
-Nguyên liệu: Nu có trong môi trường nội bào
-Nguyên tắc nhân đôi: Bổ sung và bán bảo toàn.
– Phân biệt nhân đôi ở 2 mạch:
| Mạch 3’-5’ | Mạch 5’-3’ |
| -Qúa trình nhân đôi diễn ra liên tục | -Diễn ra gián đoạn |
| -Thực hiện nhân đôi từ ngoài vào trong | -Thực hiện nhân đôi từ trong ra ngoài |
| -Không tạo đoạn ozasaki | -Tạo đoạn ozasaki |
| -Cần 1 đoạn mồi và enzim nối Ligaza | -Cần nhiều đoạn mồi và enzim nối Ligaza |
-Một đơn vị tái bản mang 2 chạc chữ Y và có số đoạn mồi = n+2( n : số đoạn ozasaki)
2.2.Enzim tham gia
+Topoisomelase: tháo xoắn phân tử ADN
+Helicase: cắt liên kết H
+ADNpolimelase:Liên kết Nu tự do với Nu của mạch đơn tạo mạch mới.
+Ligase: Nối các đọan Ozasaki
2.3.Phân biệt nhân đôi ở sinh vật nhân sơ với sinh vật nhân thực:
| Sinh vật nhân sơ | Sinh vật nhân thực |
| Chỉ có 1 đơn vị tái bản | Có nhiều đơn vị tái bản |
| Thời gian tái bản nhanh | Thời gian tái bản lâu |
| Có thêm các enzyme: Pol I, Pol II và pol III để sửa chữa và tổng hợp sợi ra muộn | Có thêm các enzyme ADNase δ α β γ |
3. Đột biến gen
*Thời điểm xảy ra đột biến gen: Khi ADN tái bản
*Nguyên nhân và cơ chế phát sinh đột biến gen:-Tác nhân vật lí:
+Tia phóng xạ: Kích thích và ion hóaà Mất hoặc thêm
+Tia tử ngoại: Kích thích mà không ion hóa àMất hoặc thêm
-Tác nhân hóa học:
+5BU: Gây thay thế A-T = G-X
+EMS: gây đột biến thay G-X =A-T
+Acridin: Gây mất hoặc thêm dẫn tới đột biến đọc dịch khung
-Tác nhân rối loạn sinh lí : Gặp ỡ những loại Nu có bazo hiếmàKết đôi nhầm khi nhấn đối àđột biến thay thế.
-Tác nhân sinh học: Các vi rút có thể gắn vật liệu di truyền của chúng vào làm thay đổi gen dẫn tới đột biến.
*Đặc điểm của đột biến gen:
-Đột biến ở mỗi gen có tần số rất thấp: từ 10-6 suy ra 10-4
-Số lượng đột biến gen trong tế bào khá lớn vì trong tế bào có nhiều gen , không đột biến gen này thì đột biến gen khác
-Tần số đột biến gen phụ thuộc cấu trúc của gen, loại tác nhân và liều lượng của tác nhân
-Đột biến gen có thể có lợi, có hại hay trung tính tùy thuộc vào vị trí đột biến, tổ hợp gen, môi trường.
*.Hậu quả của đột biến gen
-Gen bị đột biến sẽ dẫn tới thay đổi trong cấu trúc của protein:
+Gen bị đột biến ở bộ ba mã hóa thứ nàPolipeptit bị thay đổi a.a vị trí thứ n nhưng Protein thay đổi aa thứ n-1(Vì bộ ba mở đầu ứng mới aa mở đầu bị loại khi hình thành cấu trúc protein)
-Nếu đột biến mất hoặc thêm số cặp nu là bội số của 3à protein bị mất hoặc thêm số aa = số cặp bị mất hoặc thêm/3 tại vị trí có đột biến còn những vị trí khác không thay đổi.
-Nếu mất hoặc thêm số cặp Nu không là bội số của 3àProtein sẽ mất hoặc thêm số aa = (số cặp nu /3) + 1 và aa thay đổi hoàn toàn từ vị trí có đột biến.
-Đột biến thuộc thay thế cặp Nu chỉ làm thay đổi aa tại vị trí có đột biến
4. Đột biến nhiễm sắc thể
4.1. Đột biến cấu trúc NST
-Dạng đột biến cấu trúc có hại nhiều nhất là mất đoạn và chuyển đoạn lớn.
-Trao đổi chéo không cân giữa 2 NST tương đồng àMất đoạn và lặp đoạn.
-Dạng đột biến làm tăng L của NST là chuyển đoạn và lặp đoạn
-Dạng đột biến làm giảm chiều dài của NST là mất đoạn và chuyển đoạn giữa 2 NST không tương đồng.
-Không có kiểu đột biến thêm đoạn ở đột biến cấu trúc NST
4.2. Các dạng đột biến số lượng nhiễm sắc thể
a)Lệch bội:
-Khái niệm: Sự thay đổi số lượng NST ở 1 hay vài cặp
-Nguyên nhân: Sự không phân li của 1 hay vài cặp
+Trong giảm phân sự đột biến tạo giao tử n+1 và n-1
+Sự tổ hợp ngẫu nhiên giữa các giao tử sẽ tạo ra thể khuyết, một, tam hay đa nhiễm
-Kiểu gen Aa(XAXa)
+Đột biến giảm phân bình thường cho giao tử A và a
+Giảm phân I đột biến cho giao tử AA,aa và O
+Giảm phân II đột biến cho giao tử Aa và O.
-Hậu quả: Do lệch bội thay đổi không đều số lượng NST ở các cặpàMất cân bằng hệ gen àVô sinh hoặc chết sớm
-Ở người: Một số bệnh liên quan đột biến lệch bội:
+Thể tam nhiễm:
Đao: 3 NST 21 Siêu nữ: 3 NST X Claiphento: XXY
Patau: 3NST số 13 Etuot:3 NST số 18
+1 Nhiễm: Tocno: XO.
b)Tự đa bội:
-Khái niệm: Số lượng NST tăng đều một số nguyên lần ở tất cả các cặp.
-Cơ chế:
+Giảm phân: Tất cả các cặp không phân li dẫn đến tạo giao tử 2n dẫn đến tạo thể đa bội lẻ hoặc đa bội chẵn
+Nguyên phân: NST nhân đôi nhưng tất các các cặp không phân lià Đa bội chẵn.
-Hậu quả: Tăng đều NST à tăng đều lượng vật chất di truyền dẫn đến Tăng cường chuyển hóa vật chất dẫn đến Tăng kích thước các cơ quan bộ phận.
+Thể đa bội lẽ tạo giao tử có sức sống không đồng đều dẫn đếnVô sinh (tạo cây không hạt)
+Đa bội chẵn sinh sản hữu tính được
2.3. Dị đa bội:
-Khái niệm: Hiện tương tăng nguyên lần bộ NST đơn bội của hai hay nhiều loài trong tế bào
-Cơ chế: Lai xa kèm đa bội hóa tạo thể song nhị bội.
5. Bài tập đột biến nhiễm sắc thể
5.1.Xác định số dạng loại đột biến lệch bội tối đa
– Lệch bội đơn tối đa = n ( trong 2n)
– Lệch bội kép tối đa = C2n
5.2. Xác định các loại giao tử khi có đột biến số lượng NST ở các lần phân bào
– Aa khi có đột biến ở giảm phân I cho giao tử Aa và O
Aa khi có đột biến ở giảm phân II cho AA, aa và O
Lưu ý nếu bài toán chỉ nói có 1 số tế bào thì các giao tử hình thành cần tính thêm giao tử bình thường là A và a
5.3.Xác định dạng đột biến
Sử dụng công thức: Tổng NST trong tế bào con = x. 2k
Tổng NST mtcc = x. (2k – 1)
Tìm x và so sánh với 2n bài toán cho để xác định dạng đột biến
5.4. Bài toán tìm tỉ lệ kiểu gen ở thế hệ lai
– Từ kiểu gen mỗi bên bố mẹ viết tỉ lệ giao tử
– Tìm tổng tổ hợp = số giao tử bố x số giao tử của mẹ và đối chiếu đáp án
+ Nếu có nhiều đáp án cùng số tổng tổ hợp thì xác định khả năng kiểu gen có số alen trội hoặc lặn lớn nhất từ phép lai và đối chiếu các đáp án.
5.5. Tìm tỉ lệ kiểu hình ở thế hệ lai
– Từ kiểu gen mỗi bên bố mẹ viết tỉ lệ giao tửà tìm tỉ lệ giao tử lặn
– Tìm tỉ lệ kiểu hình lặn = tích tỉ lệ giao tử lặn của bố và của mẹ à đối chiếu đáp án
Lư ý: nếu có hiện tượng những giao tử không tham gia thụ tinh thì trước khi tìm tỉ lệ giao tử lặn phải loại bỏ những giao tử không tham gia thụ tinh
5.6. Tìm phép lai ( kiểu gen bố mẹ)
– Từ kết quả lai tìm tỉ lệ kiểu hình lặn
– Phân tích tỉ lệ kiểu hình lặn thành giao tử lặn của bố và mẹ suy ra dự đoán kiểu gen tương ứng.
*Bài tập vận dụng.
Bài 1: Ở một lòai thực vật A:ngọt, a :chua Hạt phấn n+1 không thụ tinh được nhưng nõan n+1 vẫn thụ tinh được.Cho cây mẹ Aaa x cây bố Aaa. Tỉ lệ kiểu hình ở thế hệ lai là bao nhiêu?
Bài 2: Lòai có 2n =14. Một hợp tử nguyên phân 3 lần môi trường cung cấp 91 NST. Thể đột biến thuộc dạng nào?
Bài 3: Lòai có 2n=12 Một hợp tử nguyên phân 3 đợt liên tiếp tạo các tế bào con có số lượng NST=104. Thể đột biến thuộc dạng nào?
Bài 4. Cà chua có A quy định quả đỏ và a quy định quả vàng. Cho cây tứ bội đỏ có hai alen lặn tự thụ phấn. Tỉ lệ kiểu hình ở thế hệ lai là bao nhiêu?
Giới thiệu về Hội Gia sư Đà Nẵng – Trung tâm gia sư dạy kèm tại nhà
Chúng tôi tư vấn miễn phí phụ huynh tuyển gia sư dạy kèm tại nhà Đà Nẵng.
Chúng tôi luôn đặt chất lượng dạy và học lên hàng đầu, giới thiệu gia sư uy tín dạy các môn, các lớp từ cấp 1, 2, 3, luyện thi lớp 10, luyện thi đại học.
Phụ huynh đừng quá lo lắng địa chỉ Hội Gia sư Đà Nẵng xa nhà của quý phụ huynh. Trong danh sách sinh viên cộng tác làm gia sư dạy kèm tại nhà, chúng tôi luôn sẵn sàng hàng trăm gia sư với tiêu chí:
- Trong khu vực gần nhà phụ huynh để tiện gia sư di chuyển
- Phù hợp với yêu cầu của phụ huynh về giới tính, kỹ năng, kinh nghiệm, chuyên môn
- Gia sư vui vẻ, nhiệt tình thân thiện.
- Xác định dạy kèm tại nhà cho học sinh lâu dài theo thời gian yêu cầu của phụ huynh.
Hội Gia sư Đà Nẵng tự hào là Trung tâm gia sư dạy kèm tại nhà uy tín với phụ huynh và gia sư
Tư vấn miễn phí phụ huynh tuyển gia sư dạy kèm tại nhà, giới thiệu gia sư nhiệt tình, hiệu quả.
Điện thoại: 0934490995
Địa chỉ: 159 Yên Khê 2, Thanh Khê, Đà Nẵng, Việt Nam
Website: https://hoigiasudanang.com
Facebook: https://facebook.com/hoigiasudanang
Google Maps: https://g.page/HoiGiasuDaNang
